Kirkaldy Testing Works - Facts not opinions. Foto: Caroline (cc)
COLUMN - Het probleem is steeds hetzelfde: PVV-leider Geert Wilders ziet ergens iets dat fout is en constateert die fout dan niet om haar te corrigeren, maar om er politiek gewin uit te halen. Dit keer valt hij over een uitspraak van de Tilburgse hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen die oordeelt dat Wilders “het klassieke fascistische verhaal” vertelt en – zo lees ik hier – stelt “dat mensen in opstand moeten komen tegen de herhaaldelijke uitlatingen van Wilders over een nepparlement”.
Toevallig ben ik dat met Frissen eens. Ik mag dat zeggen, want ik ben een burger. Frissen mag dit als burger ook allemaal zeggen. Bovendien kan hij als wetenschapper concluderen dat Wilders’ betogen voldoen aan deze of gene definitie van fascisme. Het is echter een heel andere zaak als hij als wetenschapper mensen oproept in opstand te komen.
We hebben namelijk een kristalheldere afspraak, teruggaand op Webers “Wissenschaft als Beruf”, dat de politiek zich niet bemoeit met de wetenschap (de academische vrijheid) en dat de wetenschap de politiek de vrijheid laat (we zijn immers een democratie en geen technocratie). De in de wet vastgelegde maatschappelijke relevantie van de wetenschap is niet het geven van politieke oproepen, maar het ter beschikking stellen van informatie. Een hoogleraar moet zijn inzichten delen, kan desgevraagd adviseren maar kan – althans in zijn functie als hoogleraar – niet oproepen tot opstand.
Een meer met het algemeen belang begane politicus dan Wilders zou deze kwestie aangrijpen om te agenderen dat de wetenschap wel erg vaak meent de politiek te mogen kapittelen. Een meer met het algemeen belang begane politicus zou tevens agenderen dat het omgekeerde ook wel erg vaak gebeurt: er is nogal wat politieke invloed op de wetenschap. Een meer met het algemeen belang begane politicus zou tot slot de vraag stellen of de scheiding van politiek en wetenschap in de huidige vorm nog van deze tijd is. Moeten we niet eens nadenken over het wetenschapsbestel als geheel?
Dit zijn allemaal zinvolle vragen die met het algemeen belang begane politici én met het algemeen belang begane wetenschappers al een paar jaar geleden hadden moeten stellen. Er zijn ook mensen als André Klukhuhn (in Hypothese van het heden) en Hans Harbers die hierop hebben gewezen, maar zij zijn roependen in de woestijn gebleken.
Nu is het echter te laat. Elke discussie over de relatie tussen wetenschap en politiek zal, nu de PVV een steen in de vijver heeft gegooid, onder verdenking staan. Stel, er komen perfect rationele argumenten waarom wetenschappers in functie politieke oproepen mogen doen – dan zullen die argumenten altijd worden uitgelegd als gelegenheidsargumenten om Wilders het zwijgen op te leggen. Of omgekeerd: als er perfect rationele argumenten zijn waarom Frissens oproep niet door de beugel kon, dan zal die reprimande altijd worden uitgelegd als geste om Wilders ter wille te zijn.
Rationele argumenten staan vanaf nu onder verdenking. Het backfire-effect, inderdaad. Een zinvolle discussie over de relatie tussen wetenschap en politiek is voor de komende jaren onmogelijk.
Dit artikel verscheen eerder op Mainzer Beobachter.
Lees meer berichten op Sargasso.